1 წელი გავიდა 2015 წლის 13 ივნისის კომპლექსური ბუნებრივი კატასტროფით გამოწვეული ტრაგიკული მოვლენებიდან.
2015 წლის 13 ივნისის ღამეს ვერეს ხეობაში, ახალდაბასთან, ჩამოწვა მეწყერი, რომელმაც წყალდიდობით და მოგვიანებით, წყალმოვარდნით ადიდებულ მდინარე ვერეში ჩამოაყალიბა ღვარცოფი. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის დედამიწის შემსწავლელ მეცნიერებათა ინსტიტუტი აქტიურად იყო ჩართული ახალდაბის მეწყრის მულტიდისციპლინურ კვლევაში. ჩვენ ვეცადეთ, გეოფიზიკური, გეოლოგიური და გეოდეზიური მეთოდებით შეგვეფასებინა მეწყრის ფართობი, მოწყვეტილი მასის რაოდენობა და დარჩენილი მოწყვლადი უბნების მოცულობა. იხილეთ ჩვენი ანგარიში
მდ. ვერეზე წყალდიდობა-წყალმოვარდნის ჩამოყალიბების ერთადერთი და, ამ შემთხვევაში, ახალდაბის მეწყრის გააქტიურების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი წვიმის სახით მოსული ატმოსფერული ნალექია. 13 ივნისს, ხეობაში დროის მცირე მონაკვეთში მოსულმა ჭარბმა ნალექმა მოახდინა მეწყრის ტრიგერირება. ასევე, ისედაც დატენიანებულ გრუნტში წყლის რაოდენობამ მიაღწია ზღვრულ კონცენტრაციას, მოიმატა ზედაპირულმა ჩამონადენმა და გამოიწვია მდინარე ვერეს ადიდება.
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის დედამიწის შემსწავლელ მეცნიერებათა ინსტიტუტმა, NASA-ს და JAXA-ს გლობალური ნალექების მისიის (GPM) სატელიტურ მონაცემებზე დაყრდნობით, ჩაატარა დისტანციური ზონდირების ანალიზი. შედეგად, სახმელეთო დაკვირვების არარსებობის პირობებში, შესაძლებელი გახდა მეწყრამდე და მეწყრისას მოსული წვიმის რაოდენობის გაზომვა და საერთო სურათის აღდგენა, თუ როგორ იქმნებოდა შესაბამისი პირობები მეწყრის ესკალაციისთვის.
ვიდეოში ასახულია:
- 2015 წლის 1 მაისიდან 12 ივნისის ჩათვლით დღიურად მოსული წვიმის ჯამური რაოდენობა (მმ);
- 2015 წლის 13 და ნაწილობრივ 14 ივნისს ყოველ სამ საათში მოსული წვიმის ჯამური რაოდენობა (მმ);
- და, შედარებისთვის 2016 წლის 1 – 31 მაისის დღიურად მოსული წვიმის ჯამური რაოდენობა (მმ);
ასევე, აგებულ გრაფიკზე ჩანს კონკრეტულად ახალდაბის მეწყრის ადგილას მოსული ნალექების კუმულაციური ჯამი, სადაც სწრაფი მატების გრადიენტი მეწყრის მოწყვეტის დროს ემთხვევა.
პროდუქტის ნაკლად შეიძლება დროითი და განსაკუთრებით სივრცითი რეზოლუცია ჩაითვალოს, რადგან მონაცემები განზოგადებულია 10კმ x 10კმ ფართობის პიქსელებზე.
ჭარბი ნალექი მოვიდა 2016 წლის მაისის თვეშიც. ვთვლით, რომ მუდმივი, რეალურ დროში მონიტორინგის პირობებში, როდესაც საქართველოსაც ექნება სანდო მონაცემების უწყვეტად მიღების საშუალება, მსგავსი მოვლენების შეფასება სრულიად შესაძლებელია. მითუმეტეს, რომ სხვა ქვეყნებში არსებობს გამოცდილება, როდესაც ისინი წარმატებით ართმევენ თავს ბუნებრივი მოვლენების მოდელირების ამოცანას.
უახლესმა გლობალურმა კვლევებმა აჩვენა (მაგალითად იხ. http://dx.doi.org/10.1007/s10584-015-1434-y), რომ კლიმატის გლობალური ცვლილების ფონზე საშუალო წლიური და ექსტრემალური წვიმების რაოდენობა არიდული და ნაწილობრივ ჰუმიდური რეგიონებისთვის 1-2%-ით არის გაზრდილი. 1981-2010 წლებთან შედარებით 12%-ით გაიზარდა წვიმების რეკორდული მაჩვენებლების დაფიქსირების რაოდენობა. შესაბამისად, საქართველოში არსებული წინა საუკუნის მონაცემთა ბაზები არასაკმარისია და საჭიროებს განახლებას.
ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის დედამიწის შემსწავლელ მეცნიერებათა ინსტიტუტი თვლის, რომ საქართველოში სახმელეთო და სატელიტური მონიტორინგის სისტემების განვითარება, საველე კვლევების პარალელურად, მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ადრეული შეტყობინების სისტემების ამუშავებას და მათი სანდოობის ზრდას, მითუფრო მაშინ როცა ეს სახელმწიფოს მისცემს საშუალებას მომავალში მნიშვნელოვნად შეამციროს სტიქიებისგან მიყენებული ზარალი.